Μια μεγάλη αρχαιολογική ανακάλυψη στα Κύθηρα

Ανακαλύφθηκε λατρευτικό Ιερό Κορυφής της Θεάς Αθηνάς στο Παλιόκαστρο, από τον καθηγητή Ιωάννη Πετρόχειλο

Στις 30 Οκτωβρίου 2015, σε διάλεξη που έδωσε ο συμπατριώτης μας καθηγητής Ιωάννης Ε.Πετρόχειλος με τίτλο «Η ανασκαφή στο Παλιόκαστρο Κυθήρων και η θεότητα της κορυφής», αποκάλυψε ότι κατά τη διάρκεια πρόσφατης ανασκαφής του στο Παλιόκαστρο Κυθήρων και ΒΔ της θέσης του ναού του Αγ.Γεωργίου, ανέσυρε λίθινη πλάκα με αφιερωματική επιγραφή σε θεότητα με ιδιαίτερη σχέση με την κορυφή, δηλαδή τη θεά Αθηνά, ως θεά των κορυφών και των Ακροπόλεων. Η επιγραφή σε δωρική διάλεκτο αναφέρει «Αθαναίαι ανέθηκε» (= το αφιέρωσε στην Αθηνά) χωρίς άλλα στοιχεία διότι το υπόλοιπο μέρος της που προφανώς θα αναφερόταν στο όνομα του προσφέροντος στη θεότητα έχει καταστραφεί.

Η διάλεξη (αποκάλυψη) αυτή έγινε στο πλαίσιο της σειράς ομιλιών «Ιερά και Θεότητες» που διοργάνωσε στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά η ΚΣΤ´ Εφορία Κλασσικών Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής, Πειραιώς και Νήσων.

Τον εκλεκτό ομιλητή προλόγισε η προϊσταμένη της Εφορίας κυρία Στέλλα Χρυσουλάκη, η οποία αναφέρθηκε επ’ ολίγον, στις σπουδές του, την επιστημονική του κατάρτιση, τη διατριβή του, το διδακτικό του έργο στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων (δίδαξε κλασσική Αρχαιολογία) αλλά και το ανασκαφικό του έργο και εκτός Κυθήρων (Θήρα, Αμοργό, Σπάτα κ.λπ.) και τον κάλεσε στο βήμα.

Ο Γιάννης Πετρόχειλος αναφέρθηκε στο ανασκαφικό του έργο στο Παλιόκαστρο, τονίζοντας ιδιαίτερα τον εντοπισμό της θέσης του άγνωστου αρχικά αρχαίου ιερού, κοντά στον εκκλησία του Αγίου Γεωργίου (η οποία είναι δομημένη με αρχαίους πωρόλιθους). Ήταν ο πρώτος αρχαιολόγος που ανέσκαψε στον Άγιο Γεώργιο, αρχικά με έρευνες επιφάνειας και με τις πρώτες τομές το 1998-1999 στο δυτικό πρανές και το 2000 στην ανατολική κλίτη της κορυφής, όπου η περιοχή είναι δυσπρόσιτη, άνυδρη και εκτεθειμένη στο “μάτι” του καιρού, ενώ η θαμνώδης βλάστηση (αυτοφυείς θάμνοι) δυσκόλευαν την ανασκαφή.

Το 1999 άρχισαν τα πρώτα ευρήματα και όπως τόνισε, αυτά ήσαν όστρακα αγγείων, μέταλλα, βήσαλα κ.λπ. Το έτος 2000 συνεχίστηκε η ανασκαφή, καθώς και το 2001όπου ανευρέθηκαν θραύσματα αγγείων της Γεωμετρικής Εποχής, ενώ το εύρημα της χρονιάς (2001) ήταν το γυναικείο ειδώλιο. Όμοιο του έχει ανευρεθεί στα Κύθηρα και σήμερα βρίσκεται στο Βρετανικό Μουσείο (βλέπε και Εφημερίδα ΚΥΘΗΡΑΪΣΜΟΣ, Δεκέμβριος 2009). Το 2002 ανέφερε, «ανακαλύψαμε ολόκληρο λατρευτικό κτίσμα, αγγεία πρώιμου 7^ου αι. π.Χ.., σπόνδυλους κιόνων από πυρόλιθο, ενσφράγιστα με την επιγραφή «ΙΕΡΟΙ» και κατέληξε, το 2003-2004 επανήλθαμε στο μέρος που είχαμε το 1999, και το 2004 διαπιστώσαμε την ύπαρξη ενός ορθογωνίου οικοδομήματος που ήταν επίμηκες 27μ. μήκος και 6μ. πλάτος».

Πρόσφατα στο κτήριο Κ3 με ορθογώνιο βάθρο χαμηλού ύψους σημειώνει, εντοπίσαμε την παραπάνω επιγραφή αφιερωμένη στη Θεά Αθηνά, μια θεότητα με ιδιαίτερη σχέση με την κορυφή, η θεά των Ακροπόλεων, όπως συνέβαινε σε όλες τις δωρικές περιοχές των Σπαρτιατών, κατά τον 7^ο και 6^ο αι. π.Χ.

Βέβαια ο Γιάννης Πετρόχειλος μετά από αυτή την ανακάλυψη του Ιερού Κορυφής της Αθηνάς στο Παλιόκαστρο, τόνισε ότι θα ακολουθήσουν επιστημονικές ανακοινώσεις για τα νέα ευρήματα, αφού θα ερευνηθούν περαιτέρω και άλλωστε θα συνεχιστούν οι ανασκαφές, κάτι στο οποίο νομίζουμε ότι είναι ανάγκη να βοηθήσουμε όλοι να ενισχυθεί οικονομικά η προσπάθεια που θα αποφέρει πολλά οφέλη για τον τόπο για τον εμπλουτισμό της ιστορίας του και για το αναπτυξιακό του μέλλον.

Πολλοί συμπατριώτες μας υπήρξαν ανάμεσα στον κόσμο που παρακολούθησε την αποκαλυπτική διάλεξη του Γιάννη Πετρόχειλου, ενώ απάντησε και σε ερωτήσεις. Ακολούθησε μια μικρή δεξίωση που προσέφερε η Κυθηραϊκή Αδελφότητα Πειραιώς-Αθηνών παρόντος και του προέδρου της Βρεττού Κυπριώτη, ενώ εκπροσωπήθηκε και ο Κυθηραϊκός Σύνδεσμος και άλλα Κυθηραϊκά Σωματεία.

Συγχαίρουμε τον καθηγητή Γιάννη Πετρόχειλο για την σπουδαία αποκάλυψη της αρχαιολογικής του σκαπάνης αλλά και την παραστατική, γλαφυρή, συγκεκριμένη και περιεκτική του ομιλία, η οποία παρουσιάστηκε με τη σεμνότητα που τον διακρίνει και την τεκμηρίωση. Για την ιστορία, να σημειώσουμε ότι λίγα Ιερά της Αθηνάς στον ελλαδικό χώρο έχουν ταυτιστεί και με επιγραφή σε βάθρο αναθήματος. Ενώ, πιστεύουμε πως με αυτή την ανακάλυψη, ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο στην ιστορία του τόπου μας και μια νέα αρχή για την τόνωση του ενδιαφέροντος των υποψηφίων επισκεπτών για το νησί μας με μεγάλες όμως προεκτάσεις για την αρχαιολογική έρευνα.

(Σ.Σ.:) Για την ιστορία, παραθέτουμε δύο μικρά αποσπάσματα από την ομιλία του Γιάννη Πετρόχειλου στο Α΄ Διεθνές Συνέδριο Κυθηραϊκών Μελετών στα Κύθηρα, το Σεπτέμβριο του 2000 με τίτλο της ομιλίας « Αρχαίο Ιερό στο Παλιόκαστρο»:

1. ….Πρόκειται για την ανεύρεση των καταλοίπων αρχαίου ιερού, αγνώστου στους ερευνητές και ανεξερεύνητου από την επίσημη αρχαιολογία.

2. ….όλα τα στοιχεία που συγκεντρώσαμε μέχρι τώρα παραπέμπουν στη λατρεία κάποιας θεότητας, πιθανόν γυναικείας η οποία καθιερώνεται στη συγκεκριμένη τοποθεσία πολύ πρώιμα και ασκείται επί αιώνες. Εντύπωση προκαλεί και η ιδιομορφία του τόπου, καθώς η θέση είναι περίοπτη με ελεύθερο ορίζοντα και επιβλητική θέα, όπως αυτές που επιλέγονταν σε διάφορα μέρη από τους αρχαίους για την εγκαθίδρυση ιερών και οι οποίες δεν ήταν άσχετες με τη φύση της τιμώμενης θεότητας.

Τα προφητικά λόγια του αγαπητού Γιάννη Πετρόχειλου στο συνέδριο των Κυθήρων (2000) ήταν απλές ενδείξεις. Τα συγκεκριμένα ευρήματα και κυρίως η αναθεματική επιγραφή αποτελούν απτές αποδείξεις που τον δικαίωσαν πλήρως στις εκτιμήσεις του.

Τον συγχαίρουμε για την ανακάλυψη σαν Τσιριγώτες και τον ευχαριστούμε από τα βάθη της καρδιάς μας για το καλό που κάνει στον τόπο μας, στον τόπο του και θα είμαστε συνεχώς κοντά του για συμπαράσταση και ενίσχυση, ώστε σύντομα να αρχίσουν οι νέες ανασκαφές και να έλθουν στο φως και άλλα ευρήματα της πρώτης πρωτεύουσας του νησιού μας, τα αρχαία ΚΥΘΗΡΑ. Το Ινστιτούτο του Κυθηραϊσμού και στην Ελλάδα και στα παραρτήματά του στο εξωτερικό ιδιαίτερα στην Αυστραλία, θα είναι δίπλα του όπως θα έκανε σε κάθε επιστήμονα, ερευνητή της μικρής μας πατρίδας.

Ηλίας Μαρσέλλος