Ο Indiana Jones στα Αντικύθηρα

Το χρονικό μιας εθελόντριας στην ανασκαφική αρμάδα των Αντικυθήρων

Κείμενο, φωτογραφία: Αθηνά Κουτρουμάνη 

Στο νησάκι της άγονης γραμμής και των 25 κατοίκων, ο Άρης Τσαραβόπουλος και λίγοι τολμηροί εθελοντές παλεύουν με τσάπες, σκουπάκια και σέσουλες κόντρα στη σκόνη, τον ανελέητο ήλιο και την αδιαφορία του κράτους, να ξεθάψουν μια αρχαία καστροπολιτεία.

«Ραντεβού στο καράβι. Ψάξε για τους αρχαιολόγους». Μετά από μόλις δύο μέιλ, αίτηση συμμετοχής και απάντηση, είσαι στον Πειραιά με ένα εισιτήριο, σάκο, σκηνή, πολλές ερωτήσεις κι έναν χάρτη του νησιού, μπας και βγάλεις άκρη. Μέσα Αυγούστου, ο γερασμένος «Βιτσέντζος Κορνάρος» είναι φίσκα, οι καλές καβάτζες πιασμένες με σακίδια και υπνόσακους. Το νυχτερινό ταξίδι για Κύθηρα, Αντικύθηρα, Κρήτη είναι μακρύ. Γύρω στις 4 αξημέρωτο ακόμα, το καράβι πιάνει «λιμάνι»: πέντε ψαρόβαρκες κι ένα τροχόσπιτο για εκδοτήριο εισιτηρίων. Λίγα σπίτια ίσα ίσα που φαίνονται στο σκοτάδι, κι αυτά σκαρφαλωμένα σε ένα μικρό ύψωμα πάνω το λιμάνι.

Ο «Βιτσέντζος Κορνάρος» πιάνει στα Αντικύθηρα κάθε τρίτη μέρα 

και φέρνει φρούτα, λαχανικά, είδη πρώτης ανάγκης και πότε πότε λίγους ανθρώπους.

Πάνω που αρχίζεις να σκέφτεσαι πως έχεις κάνει πολλά λάθη στη ζωή σου αλλά κανένα πιο σοβαρό από αυτό, ακούγεται η φωνή: «Αρχαιολόγοι! Υπάρχει κανείς αρχαιολόγος;». Οι δέκα από τους δεκαπέντε που κατέβηκαν μαζεύονται γύρω από τη φωνή. Φοιτητές αρχαιολογίας και δυο τρεις που δεν έχουν σχέση αλλά έχουν δει όλα τα «Indiana Jones» και τσίμπησαν. Λίγα λεπτά μετά, άνθρωποι και μπαγκάζια φορτωμένοι σε ένα αθάνατο Lada και ένα ταλαιπωρημένο στέισιον βάγκον BMW ανηφορίζουν μέσα στην ερημιά και το σκοτάδι, προς το σχολείο, λίγα χιλιόμετρα έξω από το λιμάνι. Η μοναδική λάμπα ρίχνει το θαμπό φως της σε ένα σιωπηλό κτήριο περικυκλωμένο από πολύχρωμα αντίσκηνα. Το σχολείο εδώ και χρόνια δεν έχει μαθητές. Δώδεκα καλοκαίρια τώρα όμως, ζωντανεύει χάρις στον Άρη και τους «ατάκτους» του: μια μικρή ομάδα αρχαιολόγων, φοιτητών και γενικά ανήσυχων εθελοντών.

Ύπνος σε καταυλισμό πολλών πραγματικών αστέρων, στον περίβολο του παλιού σχολείου.

Ο αρχαιολόγος Άρης Τσαραβόπουλος εργάστηκε στα Κύθηρα και στα Αντικύθηρα, ως επικεφαλής ανασκαφών της Β' Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων. Για 12 συνεχή χρόνια διοργανώνει εθελοντική ανασκαφή στο «νησί των πειρατών», τα Αντικύθηρα. Και ξεναγεί στον αρχαιολογικό χώρο κάθε μέρα τους λιγοστούς επισκέπτες που θα βρεθούν στο νησί. Το 2011, που το κράτος έκρινε ότι δεν τον χρειάζεται άλλο, αποφάσισε να συνεχίσει με τη βοήθεια των εθελοντών.

Κυνήγι του θησαυρού στο νησί των πειρατών κάτω από αδυσώπητο ήλιο, σκόνη, και αέρα. Σπασμένα κεραμικά, άγρια κατσίκια, εθελοντές αρχαιολόγοι και ο Άρης Τσαραβόπουλος σε ρόλο αρχηγού των ατάκτων.

Πρώτη συνάντηση με τον Άρη λίγο πριν την ανατολή του ήλιου, στο πρωινό, στον αυτοσχέδιο ξύλινο πάγκο έξω από το παλιό σχολείο. Όλοι ακούν προσεκτικά τον 60ρη με το μέτριο ανάστημα και το μουστακάκι, που φέρνει σε Ηρακλή Πουαρό στο πιο μεσογειακό. Ο Άρης εξηγεί το πρόγραμμα. Ξύπνημα στις 6, πρωινό, ανασκαφή, μπάνιο, μεσημεριανό, σιέστα, καταγραφή ευρημάτων και συζήτηση, βραδινό φαγητό, ύπνος. Βγαίνουν οι πρώτες βάρδιες - σερβίρισμα, κουβάλημα νερού (στο σχολείο έχει μόνο ένα ντεπόζιτο), μαγείρεμα, λάντζα, τουαλέτες.

Τα μόλις 20 τετραγωνικά χιλιόμετρα των Αντικυθήρων βρίσκονται στην πύλη του Αιγαίου, ανάμεσα στα Κύθηρα και την Κρήτη. Στην εκστρατεία του Μεγαλέξανδρου οι κάτοικοι δέχτηκαν χρήματα από τους Πέρσες για να χτίσουν τείχη, καταφύγια για τα καράβια τους και να παρενοχλούν με αυτά τον στόλο των Μακεδόνων. Στάθηκαν διπλά τυχεροί: Οι Πέρσες ηττήθηκαν και δεν πρόλαβαν να τους τιμωρήσουν που πήραν τα λεφτά χωρίς να τους βοηθήσουν και ο Αλέξανδρος πέθανε πριν προλάβει να τους τιμωρήσει που συμμάχησαν με τον εχθρό. Έχοντας αποκτήσει δύναμη, το γύρισαν στην πειρατεία. Ο Ξυλοφάγος, ο πιο άγριος όρμος του νησιού, παίρνει το όνομά του από τα κουφάρια πλοίων στον βυθό του. Λίγο πιο μέσα βρέθηκε και το ναυάγιο του πλοίου που μετέφερε τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων.

Με σκαλιστήρια, ξύστρες και σκουπάκια, οι εθελοντές αποκαλύπτουν σιγά σιγά την καστροπολιτεία.

Το ύψωμα κρύβει μέσα του μια ολόκληρη ελληνιστική πόλη που περιμένει να πει την ιστορία της. Οι εθελοντές δουλεύουν σε ομάδες - στον ναό, στα λουτρά, στη νότια πύλη, στους τάφους. Οι αρχαιολόγοι σκάβουν κι αυτοί, σκουπίζουν, μετράνε, δίνουν οδηγίες και εξηγούν κάθε βήμα της ανασκαφής. Η σκόνη, ο ανελέητος ήλιος, ο ιδρώτας δεν έχουν πια καμία σημασία όταν, ξαφνικά μέσα στο χώμα ξεπροβάλλει μια αιχμή δόρατος, η άκρη ενός αγγείου, τα «πειραγμένα» ζάρια των φρουρών, μολυβδίδες με χαραγμένο όνομα για να ξέρεις ποιος σε σκότωσε, κρητικά κέρματα με το δελφίνι της Φαλάσαρνας.

Το μπάνιο μετά το σκάψιμο είναι λυτρωτικό. Οι εθελοντές κυριολεκτικά τρέχουν να βουτήξουν στη μοναδική παραλία του νησιού, με βορινό προσανατολισμό, ακριβώς κάτω από το Κάστρο. Το πιο χαλαρό μέρος της μέρας μόλις άρχισε. Παγωμένη μπιρίτσα περιμένοντας το φαγητό (συνήθως κατσικάκι) στην ταβέρνα-καφενείο-μπακάλικο-μανάβικο-ταχυδρομείο-τηλεφωνείο.
Δέκα μέρες τελειώνουν χωρίς να το καταλάβεις. Μόλις συνηθίσεις, μόλις κολλήσεις, έρχεται η ώρα να φύγεις. Πολλοί από τους εθελοντές έρχονται κάθε χρόνο. Η ιστορία κυλάει αργά, αποκαλύπτεται λίγη λίγη και θέλεις να μάθεις τη συνέχεια. Από πρώτο χέρι. Κι αν είσαι τυχερός, από το δικό σου.

Όταν φεύγει η ομάδα, το νησί ερημώνει. «Είναι το μοναδικό νησί που ακόμα σε χαιρετάνε κλαίγοντας» λέει η Ελληνοαυστραλέζα στο κατάστρωμα του «Βιτσέντζου Κορνάρου».

Υ.Γ. Εναλλακτικό φθινόπωρo: Θέλεις να λάβεις μέρος στην προσπάθεια; Από το Σάββατο 28 Σεπτεμβρίου έως την Κυριακή 5 Οκτωβρίου 2014, σε συνεργασία με την αρχαιολογική ομάδα των Αντικυθήρων, εθελοντές θα καθαρίσουν και θα σηματοδοτήσουν 2 μονοπάτια στα Αντικύθηρα (στην περιοχή του αρχαιολογικού Κάστρου και προς το Φάρο στις Απολυτάραις). Υπάρχουν 4 θέσεις. Ενδιαφέρεσαι; Στείλε επιστολή εκδήλωσης ενδιαφέροντος, καθώς και σύντομο βιογραφικό στο info@pathsofgreece.gr, αναφέροντας "Αντικύθηρα" στο θέμα. Αιτήσεις συμμετοχής γίνονται δεκτές έως την Τετάρτη 17 Σεπτεμβρίου.

Γαμοπίλαφο και άφθονο κρασί για όλους στο πολιτιστικό γεγονός της χρονιάς, 

στο πανηγύρι του Αγίου Μύρωνα, στις 17 Αυγούστου.

πηγή: athensvoice.gr