Οι συμμαθητές
της Ελένης Καστρισίου
– Κυριακοπούλου
Πριν λίγες
μέρες, κυκλοφόρησε το τέταρτο βιβλίο της Ελένης Καστρισίου – Κυριακοπούλου,
μετά τις «Σεμπρεβίβες» (2000), τη «Μαγεμένη Πολιτεία» (2005) και την «Αγάπη του
Μεγάλου Μαγίστρου» (2010), από τις εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ.
Η Ελένη, στους
«Συμμαθητές» της, διαλέγει στη γραφή της, έναν απ’ αυτούς, Αυτόν που έπαιξε το
σημαντικότερο ρόλο στη ζωή της, Αυτόν που χάραξε το δρόμο της. Άλλωστε, και η
ίδια, στην πρώτη σελίδα του βιβλίου που είναι αφιερωμένο σ’ αυτόν, «δεν
αποκλείει… (επαναλαμβάνοντας τους επόμενους στίχους της Κικής Δημουλά) …όσα
νόμιζε ότι μπορεί να ονειρευτεί, σ’ αυτόν να τα οφείλει». Επιλέγει να αρχίσει
αυτή τη γραφή με την πιο δραματική στιγμή της ζωής της, τη στιγμή που τον χάνει
για πάντα. Μια συνειδητή επιλογή δύσκολης γραφής.
Αυτή, η
περιγραφική και συνάμα παραστατική εξιστόρηση των γεγονότων, με την “πρώτη
εικόνα” του πόνου, σου δίνει την αίσθηση πως συμμετέχεις στο συμβάν που
συγκλόνισε την Ελένη αφού σε κάνει να γίνεσαι ένα με τη σκιά του πλήκτρου της,
προσπαθώντας να την παρακολουθήσεις βήμα-βήμα, μη χάσεις κάτι που σε συναρπάζει
μαζί της. Εξιστορεί και μεταφέρει σε όλους μας, στη συνέχεια βιωματικές
παραστάσεις, στιγμές χαράς, τάσεις ηρεμίας και γαλήνης, αλλά και εντάσεις που
συμβαίνουν σε κάθε ανδρόγυνο της εποχής μας. Με τέτοια όμως ασυνήθιστη
πιστότητα, πειστικότητα και πληρότητα, που βρίσκεται τόσο κοντά στην
πραγματικότητα και την αλήθεια. Είναι συγγραφικά ιδανική ταύτιση και ένας
αρμονικός συνδυασμός του ανθρώπου (παθόντος) που ζει το έργο της ζωής του και του συγγραφέα που αψεγάδιαστα
το εξιστορεί. Ελάχιστοι συγγραφείς θα θέλανε να δοκιμάσουν αυτή τη θέση. Η Ελένη
απρόσμενα το έζησε, το βίωσε και έχει το θάρρος και το σθένος να το καταγράφει.
Αυτό, από μόνο του, διαμορφώνει μία περίεργη κατάσταση στον αναγνώστη. Ποιος
γράφει τόσο συνειδητά, για ποιον; Ο συγγραφέας που επινοεί μια εικονική
πραγματικότητα που αγγίζει τα όρια της φαντασίας ή ο άνθρωπος που πραγματικά
έζησε τις στιγμές και συνεχίζει μία βιωματική απώλεια που τον πονά. Ποιος
τελικά φωτογραφίζει ποιον; Ο συνειδητός παίχτης που δρα ή ο αφηγητής που
ασυναίσθητα αντιδρά;
Έρχονται τέτοιες
στιγμές στη ζωή του καθενός μας που το “μέσα” και το “έξω” μας γίνονται ένα
αλλά, δε μπορούμε να απεικονίσουμε μία ευχάριστη ή δυσάρεστη στιγμή μας με την
πιστότητα που της πρέπει. Πολύ περισσότερο να την καταγράψουμε και να την
εκφέρουμε σαν κείμενο ενιαίο και περιεκτικό. Αντίθετα, οι εικόνες της ζωής της
Ελένης στους «Συμμαθητές» που έζησε γίνονται συνεχόμενο μασούρι με φωτογραφίες
βιωμάτων, που τις αποθηκεύει στο “είναι” της και δε χρειάζονται back up για να τις διατηρήσει.
Στη “δεύτερη
εικόνα”, που ουσιαστικά αποτελεί ένα μεγάλο πλήθος μικρο-εικόνων που της “κατέβασε”
η μηχανή αναζήτησης του “είναι”, της τείνει να επέλθει η ισορροπία των
συναισθημάτων, είναι το “άλμπουμ” της ικανοποίησης, της δικαίωσης, ότι
περιμένει και έχει ανάγκη μια ανθρώπινη ύπαρξη, από το απλό, αυθόρμητο χάδι
μέχρι την ολοκλήρωση. Τότε χαίρεται η πλάση, χορεύει όλη η υφήλιος και το “Σύμπαν
συμφωνεί” απόλυτα, αν χρησιμοποιήσουμε τα λόγια της Ελένης, αλλά είχε
ημερομηνία λήξης και κατάληξης.
Οι «Συμμαθητές»
περιέχουν και μια “τρίτη εικόνα” που δεν αναφέρεται στο κείμενο, αλλά
υπονοείται. Είναι τα ρητορικά ερωτήματα προς τον Άγγελο του θανάτου με πολλά
παράπονα και πιο πολλά ΓΙΑΤΙ που δικαιολογημένα κάνουμε, μόλις χάσουμε ξαφνικά
ένα αγαπημένο πρόσωπο, ενώ ακολουθούν πολλές άλλες εικόνες από βιώματα μιας
τυπικής ελληνικής οικογένειας που περνούν, μπροστά στα μάτια μας.
Από τη γραφή της
Ελένης προκύπτουν εικόνες που ξεπερνούν μια κανονική καθημερινότητα στα χρόνια
που πέρασε εκείνη, με κυρίως, όμορφες και ευχάριστες στιγμές σε ταξίδια,
συναντήσεις που αφορούν την οικογένεια και κυρίως τα παιδιά, αλλά και επαγγελματικά
σχέδια που είχαν ποθητά ή απρόσμενα αποτελέσματα.
Η Ελένη, στους
«Συμμαθητές» της χώρισε τη ζωή της σε “κομμάτια εικόνων”, που το καθένα είναι
μια σπουδαία φάση της, που την αποτυπώνει με το scanner του μυαλού της και την
μετουσιώνει σε γραπτό κείμενο. Το διπλώνει και το ξεδιπλώνει στην οθόνη του νου
της, διαμορφώνοντας ένα άλμπουμ φωτογραφιών και αναδιπλώνοντας τις σκέψεις της
μήπως κάτι ξεχάσει στο χρόνο. Και αν μια φωτογραφία “αξίζει χίλιες λέξεις”
σκεφθείτε πόσες φορές το χίλια θα έκαναν σε κείμενο οι άπειρες φωτογραφίες των
αποθηκευμένων εικόνων με το ανεξίτηλο “μελάνι” της (Εν) τύπωσης. Μα τι είναι η
(Εν) τύπωση; Πολύ απλά, η “εκτύπωση” σε νοητό κείμενο που έχει καταχωρηθεί
συνειδητά στο υποσυνείδητό μας, και θα μείνει. Αυτό πέτυχε η Ελένη καταγράφοντας τόσο πιστά
κάθε εικόνα της ζωής της, μέχρι τώρα, με βιώματα και συμβιώματα ενώ μας
μαθαίνει πως (εν)τυπώνονται οι κινήσεις της ζωής και παραμένουν για πάντα χωρίς
να μεσολαβεί η επίμονη αποστήθιση.
Το γράψιμο της
Ελένης το γνωρίζουμε από τα προηγούμενα βιβλία της. Ιδιαίτερα όμως έντονη στο
ιστορικό της μυθιστόρημα, «Η Αγάπη του Μεγάλου Μαγίστρου» ήταν η ταύτισή του με
την πραγματικότητα, που έκανε τον αναγνώστη να εναρμονίζεται με το θέμα της.
Όμως οι «Συμμαθητές» έχουν κάτι το ξεχωριστό, δεν εναρμονίζεται μόνο ο
αναγνώστης με το έργο, αλλά και ο ίδιος ο συγγραφέας. Είναι γεμάτο εικόνες της
ζωής της ίδιας της Ελένης, έχει ανεξίτηλα βιώματα που αγγίζουν,… είναι τόσο
αυθόρμητο, τόσο πηγαίο, τόσο ανθρώπινο αλλά και τόσο ζεστό, ενώ μας προσφέρει μια
καινούρια έννοια της (εν)τύπωσης που κυριολεκτικά… μας εντυπωσίασε.
Ηλίας
Μαρσέλλος
