Για το θεσμό της Εγχωρίου Περιουσίας έχουν γραφεί και ειπωθεί πολλά, πόσα
όμως από αυτά έχουν πραγματική βάση; Με την επιστολή μας αυτή θέλουμε να σας
κάνουμε κοινωνούς μερικών σκέψεων και απόψεων της Επιτροπής μας με αφορμή την
πρόσφατη απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου Κυθήρων με α/α 239/2012.
Όπως είναι γνωστό, μέχρι την εφαρμογή του Νόμου Καλλικράτη που συνένωσε το
Δήμο Κυθήρων και την Κοινότητα Αντικυθήρων, η εκλογή της Επιτροπής Εγχωρίου
Περιουσίας γινόταν από το ειδικό εκλεκτορικό σώμα που απαρτιζόταν από τον
Δήμαρχο Κυθήρων, το Δημοτικό Συμβούλιο Κυθήρων, τον Πρόεδρο της Κοινότητας
Αντικυθήρων και τα μέλη της. Μετά τη συνένωση της Κοινότητας Αντικυθήρων με το
Δήμο Κυθήρων, αυτή η ειδική συνέλευση δεν μπορεί να συγκληθεί καθώς πρέπει να
υπάρξει νομοθετική ρύθμιση που θα προβλέψει το νέο τρόπο εκλογής της Επιτροπής.
Η ανάγκη νομοθετικής ρύθμισης διασαφηνίστηκε και σε πρόσφατο σχετικό Νόμο, ήτοι
στο άρθρο 44 παρ. 5 του Ν. 3979/2011 «Για την ηλεκτρονική διακυβέρνηση και
λοιπές διατάξεις» (ΦΕΚ Α’ 138/16-06-2011), όπου προβλέφθηκε ότι η θητεία της
παρούσας Επιτροπής καθώς και των παρόντων Εκκλησιαστικών Επιτροπών των δύο
Ιερών Προσκυνημάτων που αυτή διαχειρίζεται παρατείνεται μέχρι την ανάληψη
καθηκόντων της νέας Επιτροπής που θα προκύψει από το νέο εκλεκτορικό σώμα, και
αφού πρώτα έχει υπάρξει σχετική νομοθετική ρύθμιση που θα το προβλέπει. Αυτό
πρακτικά σημαίνει ότι δεν υπάρχει κενό διοίκησης ούτε στην Εγχώριο Περιουσία,
ούτε στα Ιερά Προσκυνήματα, αλλά η διοίκηση ασκείται κανονικά και πλήρως.
Η πρόσφατη απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου πάσχει σε ορισμένα σημεία της,
καθώς αφενός δεν έχει λάβει υπόψη της τα ισχύοντα νομικά δεδομένα, αφετέρου εάν
οι προβλέψεις-προτάσεις του Δήμου εφαρμοσθούν αυτό θα σημάνει την αρχή του
τέλους για τον θεσμό της Εγχωρίου Περιουσίας με εξαιρετικά δυσάρεστες συνέπειες
για τα νησιά και τους κατοίκους τους.
1. Με τις προτάσεις του, ο Δήμος Κυθήρων αποκλείει εντελώς τα Αντικύθηρα
από τη διαδικασία εκλογής της Επιτροπής προτείνοντας στην ουσία να εκλέγεται η
Επιτροπή μόνο από το Δήμαρχο και το Δημοτικό Συμβούλιο των Κυθήρων. Αυτό είναι
φύσει και ουσία αδύνατο και δεν παρέχει δημοκρατική νομιμοποίηση καθώς α) η
εκάστοτε πλειοψηφούσα παράταξη θα ελέγχει καθολικά την Επιτροπή Εγχωρίου
Περιουσίας και β) το πρώην Κοινοτικό Συμβούλιο Αντικυθήρων (με 9 μέλη) που
αντικαταστάθηκε από τη Δημοτική Κοινότητα Αντικυθήρων (με 5 μέλη) δεν θα
συμμετέχει στη διαδικασία εκλογής της Επιτροπής, γεγονός που σημαίνει ότι
υφίσταται μέγα κενό εκπροσώπησης των Αντικυθήρων. Τα Αντικύθηρα εκπροσωπούνται
όχι μόνο από τον ένα και μοναδικό γεωγραφικό Δημοτικό Σύμβουλο, αλλά και από
πενταμελές αιρετό συμβούλιο της Δημοτικής Κοινότητας του νησιού, που πρέπει
απαραιτήτως και χωρίς καμία διάκριση να συμμετέχει στο εκλεκτορικό σώμα για την
Εγχώριο Περιουσία. Η Επιτροπή εξάλλου έχει σαφή τίτλο: «Επιτροπή Εγχωρίου
Περιουσίας Κυθήρων και Αντικυθήρων», αυτό σημαίνει πως η εκπροσώπηση των
Αντικυθήρων πρέπει να είναι πλήρης και όχι φυσικά από έναν μόνο Δημοτικό
Σύμβουλο. Επιπλέον επανερχόμαστε στην κατά καιρούς διατυπωθείσα άποψή μας, ότι
η Επιτροπή Εγχωρίου Περιουσίας πρέπει να εκλέγεται με άμεση καθολική εκλογή από
το σύνολο των Δημοτών των Κυθήρων και Αντικυθήρων, την ίδια μέρα με την εκλογή
των Δημοτικών και Περιφερειακών Αρχών, ώστε έτσι να διασφαλίζεται στο έπακρον η
δημοκρατική νομιμοποίηση και εκπροσώπηση αυτού του μακραίωνου θεσμού. Αλλά
ακόμα και αν αυτό δεν μπορεί να γίνει, τότε πρέπει το εκλεκτορικό σώμα να είναι
πολύ ευρύτερο του Δημοτικού Συμβουλίου με τη συμμετοχή σε αυτό π.χ. όλων των
Προέδρων και των μελών των τοπικών συμβουλίων και να ισχύει υποχρεωτικώς η
μονοσταυρία.
2. Η πρόταση του Δημοτικού Συμβουλίου για την έγκριση του προϋπολογισμού
και του απολογισμού της Επιτροπής από το Δημοτικό Συμβούλιο συνιστά και αυτή
ένα μεγάλο σφάλμα. Ο Δήμος Κυθήρων ΔΕΝ συνιστά επουδενί υπερκείμενη ή ελέγχουσα
την Εγχώριο Περιουσία αρχή, αλλά η Εγχώριος Περιουσία λειτουργεί ως πλήρως
αυτοδιοικούμενο και ανεξάρτητο Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου, ως Ο.Τ.Α.
πρώτου βαθμού και συνεπώς διέπεται από τον Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων, ο δε
έλεγχος νομιμότητας όλων της των αποφάσεων ασκείται από τον Γεν. Γραμματέα της
Αποκεντρωμένης Διοίκησης όπως γίνεται με όλους τους Δήμους. Σε καμία περίπτωση
δεν μπορεί να αξιώσει ο Δήμος Κυθήρων να εγκρίνει ή όχι τον προϋπολογισμό της
Επιτροπής, καθώς κάτι τέτοιο θα καταργούσε την ανεξαρτησία της ως αυτόνομου
Ο.Τ.Α., ενώ δεν είναι δυνατόν αλλά ούτε και νόμιμο ο προϋπολογισμός ενός Ο.Τ.Α.
να εγκρίνεται και να ελέγχεται από δύο αρχές (Δήμο και Περιφέρεια). Ποτέ μέχρι
σήμερα δεν έχει γίνει ούτε προταθεί κάτι αντίστοιχο και δυστυχώς η πρόταση αυτή
του Δημοτικού Συμβουλίου δείχνει άγνοια των νόμων που διέπουν την Εγχώριο
Περιουσία αλλά και άγνοια των βασικών αρχών της Διοίκησης και της Τοπικής
Αυτοδιοίκησης.
3. Εσφαλμένη είναι και η πρόταση του Δημοτικού Συμβουλίου να μπορεί η
Επιτροπή Εγχωρίου Περιουσίας να μεταβιβάζει κατά κυριότητα περιουσιακό της
στοιχείο στο Δήμο και μάλιστα χωρίς αντάλλαγμα. Αυτό είναι παράνομο. Δεν έχει
το δικαίωμα ένας ανεξάρτητος Ο.Τ.Α. – Ν.Π.Δ.Δ. να μεταβιβάζει τα περιουσιακά
του δικαιώματα σε άλλον Ο.Τ.Α. χωρίς αντάλλαγμα. Αυτό εάν γινόταν θα συνιστούσε
σοβαρή παράβαση καθήκοντος εκ μέρους της Επιτροπής και θα ελεγχόταν ποινικά. Σε
καμία περίπτωση αυτό δεν θα γίνει επιτρεπτό ή ανεκτό από την Επιτροπή μας. Πώς
έχει την απαίτηση ο Δήμος Κυθήρων να ικανοποιούνται από την Επιτροπή όλα τα
αιτήματά του για παραχώρηση κατά κυριότητα της χρήσης των ακινήτων που
διαχειρίζεται η Επιτροπή; Από ποιο νόμο και ποια διάταξη προκύπτει αυτό; Αν
δηλαδή ο Δήμος ζητήσει την οικονομική διαχείριση της Μυρτιδιώτισσας, η Επιτροπή
πρέπει να συναινέσει σε αυτό; Και μήπως με τέτοιου είδους προτάσεις τίθεται σε
σοβαρή αμφιβολία και αμφισβήτηση ο ανέκαθεν λαϊκός χαρακτήρας των Ιερών
Προσκυνημάτων των Κυθήρων που έχει στέρεη ιστορική και νομική βάση για
περισσότερα από 200 χρόνια;
Η ύπαρξη του θεσμού της Εγχωρίου Περιουσίας στον τόπο μας είναι προνόμιο
μέγα για τα Κύθηρα και τα Αντικύθηρα. Η Εγχώριος Περιουσία ιδρύεται αρχικά στο
Σύνταγμα του Ηνωμένου Κράτους των Ιονίων Νήσων του 1817 (επί Αγγλοκρατίας).
Κάθε μία νήσος αποτελούσε, τρόπον τινά, αυτοτελή μονάδα ομοσπονδιακού κράτους,
η δε δημόσια περιουσία ανήκε κατά κυριότητα σε κάθε μία νήσο ξεχωριστά (δηλαδή
το τεκμήριο κυριότητας δεν ήταν υπέρ του Δημοσίου όπως είναι στην υπόλοιπη
Ελλάδα), διοικούμενη από τους επιτόπιους άρχοντες, με υποχρέωση εισφοράς μέρους
από τα αντίστοιχα εισοδήματα στο Γενικό Ταμείο της Ιονίου Πολιτείας. Η
περιουσία αυτή της κάθε νήσου ονομαζόταν «επιχώριος» ή «εγχώριος» περιουσία και
δεν αποτελούσε τμήμα της Κρατικής Ιονίου Περιουσίας, αλλά συνιστούσε
αποκλειστικό έσοδο του κάθε νησιού. Ο διαχωρισμός της τοπικής (εγχώριας)
περιουσίας των νησιών από την περιουσία της κεντρικής διοίκησης του Ηνωμένου
Κράτους είναι εμφανής και στην από 12-03-1863 απόφαση του Ειδικού Δικαστηρίου
που συστάθηκε δυνάμει του Ν.18 του 12ου Κοινοβουλίου (Ιονίου Γερουσίας), δια
της οποίας η Κεντρική Κυβέρνηση του Ηνωμένου Κράτους των Επτανήσων υποχρεώθηκε
να καταβάλει μισθώματα «δι΄άτινα, προς στέγασιν υπηρεσιών της, κατέλαβεν αστικά
ακίνητα της εγχωρίου περιουσίας» (απόφαση 50/1976 Μονομελούς Πρωτοδικείου Ζακύνθου).
Συνεπώς γίνεται διαχωρισμός «μεταξύ κεντρικής Κυβερνήσεως διαχειριζομένης τα
ακίνητα άτινα εχρησίμευον δια τας γενικάς υπηρεσίας του Ιονίου Κράτους και
διοικήσεως εκάστης νήσου δια την εγχώριον, υφ΄ην έκτασιν διελήφθη περιουσίαν»
(στην ίδια απόφαση). Έκτοτε η Εγχώριος Περιουσία έχει περιβληθεί με σειρά
Νόμων, Προεδρικών Διαταγμάτων και Αποφάσεων που την έχουν ισχυροποιήσει
θεσμικά, ώστε σήμερα αυτή να διαχειρίζεται υποχρεωτικώς και κατά πλήρη
αποκλειστικότητα τα εξής:
1. Όλες τις εκτάσεις των νησιών είτε είναι κοινόχρηστες, δασικές ή
χορτολιβαδικές είτε αγροτικά ή αστικά ή άλλης κατηγορίας ακίνητα, που δεν
ανήκουν σε ιδιώτες ή βάσει νόμιμων τίτλων κτήσης κυριότητας στο δημόσιο, σε
νομικά πρόσωπα ιδιωτικού ή δημοσίου δικαίου ή σε κατ΄ιδίαν κοινότητες (Ν.1416/84,
άρθρο 84).
2. Την κινητή και ακίνητη περιουσία των ιερών προσκυνημάτων της Παναγίας
της Μυρτιδιώτισσας, της Αγίας Μόνης και του Αγίου Ιωάννου του εν κρημνώ και των
ανηκόντων σε αυτά παρεκκλησίων (Ν.1416/84, άρθρο 84).
3. Τις νησίδες που βρίσκονται γύρω από τα Κύθηρα (Ν.1416/84, άρθρο 84).
4. Τα δάση και τις δασικές και χορτολιβαδικές εν γένει εκτάσεις που
περιήλθαν στην Επιτροπή Εγχωρίου Περιουσίας Κυθήρων και Αντικυθήρων κατά τις
διατάξεις του άρθρου 84 του Ν. 1416/84 (αρθρ. 10/ΙΙΙ/περ.3 Ν. 3208/2003) και
για οποία το Δημόσιο δεν προβάλει δικαιώματα κυριότητας (Γνωμοδότηση ΝΣΚ υπ΄αρ
721/1991).
5. Τις κοινόχρηστες εκτάσεις των Κυθήρων και Αντικυθήρων, δηλαδή το
οριζόμενα ως κοινόχρηστα πράγματα κατά το άρθρο 967 του Αστικού Κώδικα, ήτοι τα
νερά με ελεύθερη και αέναη ροή, τους δρόμους, τις πλατείες, τους γιαλούς, τα
λιμάνια και τους όρμους (αρθρ. 15/παρ.7α Ν.2946/2001). Το άρθρο 968 του Αστικού
Κώδικα ορίζει ότι τα κοινόχρηστα πράγματα, εφόσον δεν ανήκουν δε δήμο ή
κοινότητα, ή ο νόμος δεν ορίζει διαφορετικά, ανήκουν στο δημόσιο. Όμως, ειδικά
στην περίπτωση των Κυθήρων και Αντικυθήρων, τίποτε από όσα αναφέρονται ως
κοινόχρηστα πράγματα δεν ανήκει στο δημόσιο, αλλά αποκλειστικά στην Επιτροπή
Εγχωρίου Περιουσίας.
6. Τις πύλες, τα τείχη, τις επάλξεις των Φρουρίων, τα αδέσποτα και
εγκαταλελειμμένα κτήματα ιδιωτών και όλα τα μέρη τα οποία «δεν δύνανται να
γεννώσιν ιδιοκτησία ιδιωτική» (Ιόνιος Αστικός Κώδικας του 1841, άρθρα 423, 424
και 425, απόφαση 50/1976 Μονομελούς Πρωτοδικείου Ζακύνθου).
Το μέγεθος και η έκταση της περιουσίας που διαχειρίζεται η Επιτροπή μας,
καθιστά την ύπαρξη αυτού του θεσμού κομβικής σημασίας για τα Κύθηρα και τα
Αντικύθηρα. Δυστυχώς κάποιοι συμπατριώτες μας ανέκαθεν υπήρξαν πολέμιοι της
Εγχωρίου Περιουσίας φυσικά για λόγους συμφέροντος και προσωπικούς. Πολλούς από
αυτούς τους αντιμετωπίσαμε στις αίθουσες των Δικαστηρίων, καθώς επιβουλεύτηκαν
την Εγχώριο Περιουσία και τελικά σε όλες τις περιπτώσεις δικαιωθήκαμε.
Η Εγχώριος Περιουσία δεν είναι εχθρός των Κυθηρίων. Αν ο Δήμος Κυθήρων απορροφηθεί
από το Δήμο Μονεμβασίας ή Βοιών, τότε η Εγχώριος Περιουσία των Κυθήρων και
Αντικυθήρων θα τυγχάνει διαχείρισης από την Πελοπόννησο; Αυτό το έχει σκεφτεί
κανένας; Η εγχώρια περιουσία ανήκει κατά πλήρη κυριότητα στα δύο νησιά και
είναι αναγκαστικά αυτοδιαχειριζόμενη. Καλό θα ήταν λοιπόν, σε τέτοιας
σοβαρότητας αποφάσεις, το Δημοτικό Συμβούλιο να αναλύει όλες τις προεκτάσεις.
Καλούμε τον κ. Δήμαρχο και το Δημοτικό Συμβούλιο Κυθήρων να επαναφέρει το
εν λόγω θέμα στην επόμενη συνεδρίασή του, να συνεργαστεί με οποιοδήποτε φορέα
και παράγοντα των νησιών μας μπορεί να προσφέρει αλλά και με την Επιτροπή μας
καλώντας μας να είμαστε παρόντες όταν λαμβάνονται αποφάσεις που αφορούν άμεσα
το μέλλον του θεσμού, δίνοντάς μας το λόγο για να εκθέσουμε τις απόψεις της
Επιτροπής, και να καταλήξουμε σε ένα κείμενο κοινής αποδοχής που θα προωθήσουμε
από κοινού στο Υπ. Εσωτερικών.
Κύθηρα, 18-10-2012
ΙΩΑΝΝΗΣ ΒΕΖΟΣ, ΠΡΟΕΔΡΟΣ
ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ ΧΑΡΧΑΛΑΚΗΣ, ΑΝΑΠΛ. ΠΡΟΕΔΡΟΥ
ΓΛΥΤΣΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ, ΜΕΛΟΣ
ΚΟΜΗΝΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, ΜΕΛΟΣ
