ΈΡΕΥΝΑ (Αρ.2α): Γεώργιος Ιουλίου Μόρμορης, Κυθήριος ο άγνωστος μεταφραστής του «Αμύντα» του Torquato Tasso

Πορτρέτο του Γεωργίου Μόρμορη 

(Συλλογή Εμμανουήλ Μόρμορη. Φωτ. Μπόρις Κιρπότιν)

Ο «Αμύντας» έργο ανώνυμου συγγραφέα, τυπώθηκε στην ελληνική γλώσσα στη Βενετία το 1745 και αποτελεί μια ελεύθερη απόδοση του «Αμύντα» του Torquato Tasso. O Σπύρος Α. Ευαγγελάτος μετά από εκτενή έρευνα μας πληροφορεί ότι ο συγγραφέας του έργου είναι ο Γεώργιος Μόρμορης από τα Κύθηρα, κάτι που επιβεβαιώνεται από το πρώτο βιογράφο του Tasso, Pier Antonio Serassi, με χειρόγραφη σημείωσή του σε αντίτυπο του βιβλίου στη Δημοτική Βιβλιοθήκη του Bergamo: ««ο συγγραφέας αυτής της μετάφρασης ήταν ο Γεώργιος Μορμόρης από το Τσιρίγο, επιφανής γιατρός».

Ο Γεώργιος Μόρμορης, γιος του Ιούλιου, γεννήθηκε στα Κύθηρα το 1720 όπου και πέθανε το 1790. Η οικογένεια Μόρμορη (Μόρμουρη ή Μούρμουρη) συναντάται στο Ναύπλιο ήδη από το 16^ο αιώνα, ενώ μέλη της είχαν μεταναστεύσει στην Κρήτη, στα Επτάνησα και αλλού. Σύμφωνα με το Σπύρο Ευαγγελάτο, ο Γεώργιος Μόρμορης καταγόταν από τον κρητικό κλάδο της οικογένειας κατέχοντας μάλιστα και κρητική ευγένεια. Ήταν ιατροφιλόσοφος με σπουδές στο Πανεπιστήμιο της Πάντοβας, μέλος της Ακαδημίας της Φλωρεντίας ενώ ο αδερφός του Νικηφόρος Μόρμορης υπήρξε επίσκοπος Κυθήρων και αργότερα εξελέγη αρχιεπίσκοπος Φιλαδελφείας (Βενετίας) αλλά για άγνωστους λόγους δεν ανέβηκε ποτέ στον αρχιεπισκοπικό θρόνο. Σύμφωνα μάλιστα με άρθρο της Ελένης Χάρου-Κορωναίου στην ιστοσελίδα της Ιεράς Μητρόπολης Κυθήρων-Αντικυθήρων, ο αρχιερέας Νικηφόρος Μόρμορης και ο ιατροφιλόσοφος Γεώργιος Μόρμορης έχουν ενταφιαστεί στον Ιερό Ναό του Παντοκράτορα της Χώρας.

Ο Γεώργιος Μόρμορης έγραψε τον «Αμύντα» τέλη του 1744-αρχές του 1745 και τυπώθηκε στη Βενετία το 1745. Τότε πιθανόν να επέστρεψε στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στα Κύθηρα όπου εγκαταστάθηκε, διορίστηκε ως γιατρός και δραστηριοποιήθηκε. Το έργο δεν αποτελεί ακριβή μετάφραση της ποιμενικής κωμωδίας του Tasso αλλά μια ελεύθερη απόδοση του έργου. Εκτείνεται σε 3.852 δεκαπεντασύλλαβους στίχους ενώ το αρχικό αποτελείται από 1.996 στίχους. Ο Μόρμορης παίρνει το κορυφαίο έργο της όψιμης ιταλικής αναγέννησης διατηρώντας μόνο τη δομή, προσθέτει ένα δεύτερο Πρόλογο και το πρόσωπο της Αφροδίτης(τα Κύθηρα είναι άλλωστε ο τόπος γέννησης της Ουράνιας Αφροδίτης) και ουσιαστικά αλλάζει την μορφή και την αισθητική του έργου, μετατρέποντάς το σε ένα διδακτικό δράμα του διαφωτισμού. Η γλώσσα του έργου είναι κατά βάση λαϊκή με λίγες λόγιες παραχωρήσεις και αρκετούς κρητικούς και επτανησιακούς ιδιωματισμούς.

Ο «Αμύντας» του Μόρμορη δεν έχει αξιόλογη ποιητική αξία αλλά ιστορικά κατέχει πολύ σημαντική θέση στην εξέλιξη της νεοελληνικής δραματουργίας ενώ τα γλωσσικά, λαογραφικά και ιστορικά του στοιχεία δίνουν πληροφορίες για τον κοινωνικό βίο των Επτανήσων τον 18^ο αιώνα. Αποτελεί έργο σταθμό αφού συνδέει την κρητική ακμή του νεοελληνικού θεάτρου –«Ερωφίλη», «Κατζούρμπος», «Γυπάρη» του Χορτάτση, «Θυσία του Αβραάμ» (πιθανόν έργο του Κορνάρου), «Βασιλεύς ο Ροδολίνος» του Τρωίλου–, όλα έργα επηρεασμένα από θέματα και μορφές του ιταλικής αναγέννησης, με το λαϊκό θέατρο των Επτανήσων – «Χάσης» του Γουζέλη, «Φιορέντσα» και «Μοραΐτες» του Ρούσμελη και τις «Ομιλίες». Στον «Αμύντα» η μορφή, το θέμα, οι χαρακτήρες, οι ποιητικές εικόνες υποδηλώνουν την παρακμή του κρητικού θεάτρου αλλά βασισμένα στα δράματα του διαφωτισμού προετοιμάζουν το έδαφος για τις νέες αισθητικές μορφές των Ομιλιών και του μελοδράματος.

Η σελίδα τίτλου από το αντίτυπο που 

απόκειται στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος

Αν και ο «Αμύντας» του Μόρμορη είναι θεατρικό έργο έχει λιγοστές σκηνικές οδηγίες και δε γνωρίζουμε αν γράφτηκε για να παιχτεί ή απλώς για ανάγνωση. Το σίγουρο είναι ότι ο Μόρμορης αγαπούσε το θέατρο, γι’ αυτό επέλεξε και για την πρώτη του μεταφραστική προσπάθεια ένα τέτοιο έργο, αλλά αν το έργο ανέβηκε στη σκηνή αυτό μάλλον συνέβη στη Ζάκυνθο ή την Κεφαλονιά αλλά στα Κύθηρα δεν υπάρχει μνεία για αυτό.

Αξίζει να σημειώσουμε, ότι εκτός από το Σπύρο Ευαγγελάτο, είχε επίσης ασχοληθεί και ο Κυθήριος ιστορικός Μιχ. Πετρόχειλος  με το βίο του Γεωργίου Μόρμορη στην «Ιστορία της νήσου των Κυθήρων», Αθ. 1940.

Πηγές: Σπύρος Ευαγγελάτος, «Γεώργιος Μόρμορης», Ελληνικά, τομ. 22, τ/χ.1 (1969),σελ.173-182

Γεώργιος Μορμόρης «Αμύντας του Τάσσου», Εκδόσεις Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 2012.

 (πρώτη δημοσίευση στην εφημερίδα «Κυθηραϊσμός», Ιούλιος 2012, στήλη «Έρευνα»)