ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΕΒ.ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΚΥΘΗΡΩΝ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΖΗΤΗΜΑΤΟΣ ΤΗΣ "ΕΙΚΑΖΟΜΕΝΗΣ ΣΥΝΑΙΝΕΣΕΩΣ"

 Ἐν Κυθήροις τῇ 12ῃ Νοεμβρίου 2013

Πρός
Τήν Ἱεράν Σύνοδον τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος
Ἰωάννου Γενναδίου 14
115 21 Ἀθήνας

Μακαριώτατε ἅγιε Πρόεδρε,
Σεβασμιώτατοι ἅγιοι Συνοδικοί Σύνεδροι,

Εὐσεβάστως προάγομαι, μετά τήν λῆψιν τῆς ὑπ΄ἀριθ.4035/1778/26-9-2013 Σεπτῆς Ἐγκυκλίου τῆς Ἱερᾶς ἡμῶν Συνόδου«περί τοῦ ζητήματος τῆς «εἰκαζομένης συναινέσεως», συμφώνως τοῖς Ν.3984/2011 καί 4075/2012»  δι΄ἧς κοινοποιεῖται εἰς ἡμᾶς ἡ ἐν τῇ Συνεδρίᾳ τῆς 31^ης τοῦ μηνός Αὐγούστου ἐ.ἔ. ληφθεῖσα σχετική Ἀπόφασις τῆς ἀπελθούσης Δ.Ι.Σ., νά θέσω ὑπό τήν ἔμφρονα κρίσιν Ὑμῶν τούς ἀκολούθους προβληματισμούς ἐπί τοῦ συνέχοντος τό ἡμέτερον Ποίμνιον καί ἐν γένει τό Ὀρθόδοξον Χριστεπώνυμον Πλήρωμα λίαν σοβαροῦ καί φλέγοντος θέματος τούτου.

1.Τήν ἐπίμαχον διάταξιν περί «εἰκαζομένης συναινέσεως» τοῦ Ν.3984/2011 περί τῶν μεταμοσχεύσεων καί τῆς δωρεᾶς ὀργάνων, ἀντικαταστήσαντος τόν παλαιότερον Ν.2737/1999, διώρθωσεν ὁ νομοθέτης διά τροπολογίας διά τοῦ Ν.4075/2012, εἰσαχθείσης τῆς ἐννοίας τῆς οἰκογενειακῆς συναινέσεως (ἄρθρ.55, παρ.4 ΦΕΚ 86, τεῦχ.Α΄, 11-4-2012) καί προστεθείσης εἰς τήν ἀρχικήν διατύπωσιν  τοῦ Ν.3984 (ἄρθρ.9, παρ.2) : «η αφαίρεση ενός ή περισσότερων οργάνων από ενήλικο θανόν πρόσωπο πραγματοποιείται εφόσον, όσο ζούσε δεν είχε εκφράσει την αντίθεση του» τῆς περιοριστικῆς προτάσεως: «και κατόπιν συναίνεσης της οικογένειάς του».

Κατά ταῦτα ἡ «εἰκαζομένη συναίνεσις» ἰσχύει, ἐν ᾗ περιπτώσει δέν ὑπάρχει οἰκογένεια ἤ οἰκογενειακόν περιβάλλον εἰς «τό θανόν ἐνήλικο πρόσωπο», τό ὁποῖον ἐν τῇ ζωῇ του δέν εἶχε ἐκφράσει τήν πρός τοῦτο ἀντίθεσίν του, ἤ δέν ἰσχύει, ἐάν διά τοῦτο  ὑπάρχῃ συναίνεσις τῆς οἰκογενείας του, χωρίς ὅμως σαφῶς νά δηλοῦται ἐν τῇ τροπολογίᾳ τό ἀπαραίτητον καί τό «ἧς οὐκ ἄνευ» τῆς οἰκογενειακῆς συναινέσεως. Οἱ δύο οὗτοι πολιτειακοί νόμοι προασπίζονται τῆς εἰκαζομένης συναινέσεως καί τῆς οἰκογενειακῆς συναινέσεως, ἀλλά παρακάμπτουν τήν προσωπικήν συναίνεσιν τοῦ ἀνθρώπου , τήν ὁποίαν ἀείποτε σέβεται, προϋποθέτει καί ὑποστηρίζει ὁ αἰώνιος καί ἀναλλοίωτος Θεῖος Νόμος τῆς θεοπαραδότου καί ἀμωμήτου ἡμῶν Ὀρθοδόξου Χριστιανικῆς Πίστεως.\

2.Ἀτυχῶς καί σκοπίμως ἡ κειμένη νομοθεσία ἐκλαμβάνει ὡς αὐτονόητον τήν προσωπικήν συναίνεσιν, μή ἐκφρασθείσης ἐν τῷ βίῳ τῆς διά τοῦτο ἀντιθέσεως. Ὅμως τοῦτο, Μακαριώτατε καί ἅγιοι Συνοδικοί Πατέρες, φαλκιδεύει τό θεῖον δῶρον καί δικαίωμα τοῦ αὐτεξουσίου καί τῆς ἐλευθέρας βουλήσεως τοῦ ἀνθρώπου, μεθ΄οὗ ἐπλάσθη ὑπό τοῦ Θείου Δημιουργοῦ. Ἔχει τό δικαίωμα ὁ ἄνθρωπος  ἐν ὅσῳ ζῆ, ποιῶν χρῆσιν τοῦ αὐτεξουσίου του, νά πραγματοποιήσῃ τήν δωρεάν ἑνός ἐκ τῶν διπλῶν ὀργάνων του (π.χ. πνευμόνων, νεφρῶν), ἐφ΄ὅσον δέν κινδυνεύει ἡ ζωή του, ἤ νά ὁρίσῃ αὐτοβούλως τήν ἔγκαιρον ἀφαίρεσιν ἑνός ἤ περισσοτέρων ὀργάνων του, ἐν ᾗ περιπτώσει συμβῇ δι΄ἀπροόπτου περιστατικοῦ ἀκαριαίως ὁ θάνατος, ὁ καρδιακός καί ὄχι ὁ καλούμενος «ἐγκεφαλικός» θάνατος, δηλαδή ἡ ὁριστική διακοπή τῆς ζωῆς, ἡ ὁποία συνεπάγεται κατά τήν ὀρθόδοξον χριστιανικήν ἀνθρωπολογικήν θεώρησιν τήν ἔξοδον τῆς ψυχῆς ἐκ τοῦ σώματος, καί θά ἔχῃ πολλήν παρά Κυρίου εὐλογίαν καί ἀμοιβήν, ἐάν τοῦτο ἐλευθέρως καί αὐτοπροαιρέτως πράξῃ ἤ προνοήσῃ περί αὐτοῦ, διότι θά καταδειχθῇ διά τοῦ τρόπου αὐτοῦ ἡ θεομίμητος καί ἔμπρακτος ἀγάπη αὐτοῦ πρός τόν πάσχοντα καί ἐμπερίστατον συνάνθρωπόν του. Θά ἀναδειχθῇ οὕτω πως ἄξιος μιμητής τοῦ «ὥσπερ πελεκάν  τετρωμένου τήν πλευράν Αὐτοῦ Λόγου καί ζωώσαντος τούς Αὐτοῦ θανέντας παῖδας, ἐπιστάξαντός τε τούς ζωτικούς Αὐτοῦ κρουνούς» Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὑπό σωτηριολογικήν, βεβαίως, ἔννοιαν.

Παρά ταῦτα δέ, ἀπό τοῦ σημείου αὐτοῦ, τῆς ἐλευθέρας δηλονότι καί ἀβιάστου δόσεως ὀργάνων τοῦ σώματος, μέχρι τῆς αὐθαιρέτου, ἄνευ τῆς ἐκπεφρασμένης προσωπικῆς συναινέσεως ἀφαιρέσεως αὐτῶν, ὑφίσταται τεραστία καί χαώδης διαφορά ˙ τό ἕν τοῦ ἄλλου ἀπέχει «καθ΄ὅσον ἀπέχουσιν ἀνατολαί ἀπό δυσμῶν»[1]. Κατά τόν Θεῖον Ἀπόστολον Παῦλον «ἕκαστος  καθώς προαιρεῖται τῇ καρδίᾳ, μή ἐκ λύπης ἤ ἐξ ἀνάγκης˙ ἱλαρόν γάρ δότην ἀγαπᾷ ὁ Θεός».[2]

3. Εἰς τόν χριστιανικόν-πνευματικόν χῶρον μας, ὡς γνωστόν, ἀξίαν, σημασίαν καί βαρύτητα ἔχει ἡ προσωπική συναίνεσις, ἐκφραζομένη διά τοῦ λόγου, τῆς γραφίδος καί τῆς καταφάσεως  τῆς ζωῆς μας. «Ἔστω δέ ὁ λόγος ὑμῶν ναί ναί, οὔ οὔ ˙ τό δέ περισσόν τούτων ἐκ τοῦ πονηροῦ »[3] .  Ἤ συμφωνεῖς ἤ δέν συμφωνεῖς. Ἡ εἰκαζομένη ἤ ἡ οἰκογενειακή  συναίνεσις δέν προσμετρᾶται κατά τόν ἠθικόν καί πνευματικόν νόμον διά τόν χαρακτηρισμόν τῆς πράξεως ἑνός ἀνθρώπου  ὡς ἀξίας ἤ ἀπαξίας. Μόνον ἡ ἐκπεφρασμένη ἤ δεδηλωμένη προσωπική συναίνεσις  ὑπολογίζεται καί ἀξιολογεῖται .

Μέ τήν ἰδίαν λογικήν τῆς εἰκαζομένης συναινέσεως θά ἠδύνατο ποτέ νά ἐκδώσῃ νόμον  τό κράτος διά νά περιέρχεται εἰς αὐτό ἤ εἰς ὡρισμένα κρατικά Ἱδρύματα  ὁλόκληρος  ἡ περιουσία ἑνός νέου ἀνθρώπου, ὁ ὁποῖος λόγῳ τροχαίου  ἤ ἄλλου τινός  ἐκτάκτου  συμβάντος  δέν προέφθασε νά διαθέσῃ διά νομίμου διαθήκης τήν περιουσίαν του, παρά τήν ὕπαρξιν συζύγου καί τέκνων ἤ γονέων καί ἀδελφῶν;  Καί ἐφ΄ὅσον εἰς τήν περίπτωσιν αὐτήν προδήλως  δέν εἶναι τοῦτο δυνατόν νά συμβῇ,  πόσῳ μᾶλλον εἰς τήν ἄλλην  περίπτωσιν ἀφαιρέσεως ζωτικῶν ὀργάνων μέ συνέπειαν τήν ἀπώλειαν τῆς ζωῆς μελλοθανάτου τινός, καί ὄχι ἁπλῶς τοῦ πλούτου, θά ἦτο παντελῶς ἀδύνατον νά γίνῃ.

4.Καί ἡ οἰκογενειακή συναίνεσις δέν εὑρίσκεται ἐκτός προβλημάτων. Δέν εἶναι σαφής ὁ καθορισμός τῶν μελῶν τῆς οἰκογενείας ὑπό τοῦ νόμου. Ἀνήκουν εἰς αὐτήν οἱ σύζυγοι καί τά παιδιά ἤ συμπεριλαμβάνονται καί οἱ γονεῖς καί τά ἀδέλφια; Καί ἐάν ὑπάρξῃ διχογνωμία καί διχοστασία εἰς τά μέλη τοῦ οἰκογενειακοῦ περιβάλλοντος, τότε  τί γίνεται; Ὁ θανών ἤ ἡ θανοῦσα  ἀφίεται εἰς τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ ἤ εἰς τήν μῆνιν  τῶν ὠργισμένων καί διαφωνούντων οἰκείων; Καί ὅταν, ἐνδεχομένως, τήν τελευταίαν ὥραν παρουσιάζωνται ἄσχετοι καί ἀδιάφοροι μέχρι τότε οἰκογενεῖς  μόνο καί μόνον διά νά ἐκδικηθοῦν ἤ νά ἐκμεταλλευθοῦν  ἐμπορικῶς τά διάφορα ὄργανα τοῦ οἰκείου των τότε τί δέον γενέσθαι; Ὁ δύστηνος αὐτός ἄνθρωπος μένει ἕρμαιον ἀνθρωπίνων παθῶν, ἀδυναμιῶν καί ἐκμεταλλεύσεως;

5.Ὁ «ἐγκεφαλικός θάνατος» καί ὁ «κλινικά νεκρός» ἄνθρωπος. Οὐδαμοῦ εἰς τήν Ἁγίαν Γραφήν καί τήν Πατερικήν γραμματείαν  συναντᾶται  τοιοῦτος θάνατος καί τοιαύτη νέκρωσις. Καί παρότι ἐνίοτε  νεκροῦται  ὁ ἐγκέφαλος ὑπό σοβαροτάτων ἐγκεφαλικῶν ἐπεισοδίων  καί ἡ μορφή τοῦ βαρέως νοσοῦντος παρέχει τήν εἰκόνα τοῦ «κλινικά νεκροῦ», ἐν τούτοις, παλλομένης τῆς καρδίας, ἔστω καί ἀσθενῶς καί ἀρρύθμως, ὁ ἄνθρωπος ζῆ καί ἔχει πνοήν, ἀκόμη καί μέ τεχνητήν ὑποστήριξιν. Ἡ δέ ψυχή τοῦ σοβαρῶς  ἀσθενοῦντος  καί διδόντος τήν ἐντύπωσιν τοῦ «φυτοῦ», ὡς λέγεται, δέν παύει καθ΄ἕνα ἀνεξήγητον τρόπον νά κάμνῃ τάς ἐσωτερικάς διεργασίας της καί ἀνεπαισθήτως νά χαρίζῃ μίαν ψυχικήν ὡριμότητα καί βελτίωσιν εἰς τόν βαρέως πάσχοντα, ἐνῷ παραλλήλως καί τό ὑπόλοιπον σῶμα ἐκτελεῖ τάς λειτουργίας του. Διά τόν λόγον αὐτόν ἡ κατά πάντα σεβαστή ζωή τοῦ ἀνθρώπου  ἐπιβάλλεται νά τυγχάνῃ τοῦ ἀπολύτου σεβασμοῦ μέχρι τοῦ τελευταίου καρδιακοῦ κτύπου καί τῆς ὑστάτης  ἀναπνοῆς. Αὐτό ἐπισημαίνει καί ἡ Α.Θ.Π. ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης  κ.Βαρθολομαῖος, πρεσβεύων ὅτι  ὁ καρδιακός θάνατος σημαίνει τόν θάνατον τοῦ ἀνθρώπου καί ὄχι  ἁπλῶς ὁ «ἐγκεφαλικός».

Κατόπιν τούτων ἀντιλαμβάνεσθε, Μακαριώτατε καί Ἅγιοι Συνοδικοί Πατέρες, ποῖος μέγιστος κίνδυνος πρόκειται ἡμῖν, ἐάν ἰσχυούσης τῆς εἰκαζομένης συναινέσεως, μή ὑφισταμένου ἐνίοτε στενοῦ οἰκογενειακοῦ περιβάλλοντος, καί τῆς οἰκογενειακῆς τοιαύτης καί θεωρουμένου ὡς θανάτου τοῦ «ἐγκεφαλικοῦ θανάτου» καί  ὡς θανόντος τοῦ «κλινικά νεκροῦ», ποῖα καί πόσα ἐγκλήματα ἀνθρωποκτονίας ἐκ προθέσεως δύνανται νά πραγματοποιηθοῦν διά λόγους ἐμπορευματοποιήσεως καί ἐμπορικῆς ἐκμεταλλεύσεως ζωτικῶν ἀνθρωπίνων ὀργάνων, θανατουμένων οὕτω πως συνανθρώπων μας, τῇ μεσολαβήσει ἀσυνειδήτων τινων καί ἐκμεταλλευτῶν οἰκείων καί συγγενῶν, ἐκμεταλλευομένων ὄχι σπανίως καί τήν φιλοχρηματίαν θεραπόντων  τινων τῆς ἰατρικῆς ἐπιστήμης , οἱ ὁποῖοι δυστυχῶς, ὅπως καί εἰς τήν περίπτωσιν τῶν νομιμοποιηθεισῶν πλέον ἐκτρώσεων, υἱοθετοῦν τά ἐντροπῆς γέμοντα θλιβερά λόγια πολιτικοῦ τινος, λέγοντος ὅτι: «ὅ,τι  εἶναι νόμιμον, εἶναι καί ἠθικόν». Τά θλιβερά γεγονότα τῆς Κίνας, καθ΄ἅ ἐφονεύθησαν καί φονεύονται  πλήθη  ἀνθρώπων  διά νά πωληθοῦν τά ὄργανα τους εἰς χώρας τῆς Δύσεως εἶναι ἱκανά νά μᾶς διδάξουν. Ὄχι ἄλλο ἀδίκως καί ἐμπορευματικῶς ἐκχυνόμενον ἀνθρώπινον αἷμα. Δέν ἀρκοῦν αἱ χιλιάδες  καί τά ἑκατομμύρια ἐκτρώσεων  εἰς παγκόσμιον κλίμακα; Εὐτυχῶς, πού πρό ὀλίγων μόλις ἡμερῶν ἐδόθη ἡ ἀρνητική ἀπάντησις ἀπό τήν Ἑλλάδα  καί ὅλην τήν Εὐρώπην διά τήν μή χρησιμοποίησιν-δολοφονίαν τῶν ἀνθρωπίνων ἐμβρύων δι΄ἐπιστημονικά πειράματα καί τήν μή χρηματοδότησιν τῶν ἐκτρώσεων εἰς τήν Ἀφρικανικήν ἤπειρον καί ἀλλαχοῦ.

6.Ἡ Ἑλληνική Πολιτεία ἐδέχθη σταδιακῶς τήν σιωπηράν  συναίνεσιν τῶν οἰκείων (Ν.2737/1999), τήν εἰκαζομένην συναίνεσιν (Ν.3984/2011) καί τήν συναίνεσιν τῆς οἰκογενείας (Ν.4075/2012), ὅταν κάποιος δέν ἔχει δηλώσει ἐγγράφως ἐν ζωῇ τήν ἄρνησιν τῆς μετά θάνατον δωρεᾶς τῶν ὀργάνων του, διότι αὐτομάτως θεωρεῖται δωρητής. Ἡ Μήτηρ ἡμῶν Ἐκκλησία, ὅμως, στοιχοῦσα εἰς τήν Ὀρθόδοξον Χριστιανικήν Ἀνθρωπολογίαν αὐτῆς καί προσβλέπουσα εἰς τό πρόσωπον τοῦ ἀνθρώπου, σεβομένη δέ τήν ἐλευθερίαν τῆς βουλήσεως, τό αὐτεξούσιον  καί τό ἐλευθέρως πράττειν ἐκείνου, ὑποστηρίζει καί προβάλλει τήν προσωπικήν του συναίνεσιν, τήν ὁποίαν θέλει ἐλευθέραν, ἀπαραβίαστον καί ἀπαράτρωτον. Διά τοῦτο καί θεωρεῖ ταύτην ἀπαραίτητον καί ἀναντικατάστατον ὑφ΄οὐδεμιᾶς ἄλλης ἐκ τῶν προειρημένων. Δι΄αὐτόν καί μόνον τόν λόγον, ἐρειδόμενον ἐπί τῆς Ἁγιογραφικῆς καί Πατερικῆς διδαχῆς, δέν δυνάμεθα νά ἐπαναπαυθῶμεν εἰς τήν προσθήκην «καί κατόπιν τῆς οἰκογενειακῆς συναινέσεως». Τό προαπαιτούμενον  δι΄ἡμᾶς ἁρμόζει νά εἶναι ἡ ἐκπεφρασμένη προσωπική συναίνεσις. Αὐτῆς ὑπαρχούσης νά θεωρούμεθα δόται καί δωρηταί ὀργάνων καί ὄχι ἐάν δέν δηλώσωμεν γραπτῶς τήν περί τούτου ἄρνησίν μας

καί 7. Πέραν ὅλων τῶν ἀνωτέρω πρέπει νά ληφθῇ ὑπ΄ὄψιν ὅτι συμφώνως πρός τό ἄρθρον 2 τοῦ Συντάγματος «ὁ σεβασμός καί ἡ προστασία τῆς ἀξίας τοῦ ἀνθρώπου ἀποτελοῦν τήν πρωταρχική ὑποχρέωση τῆς Πολιτείας». Ἡ δέ διάταξις τοῦ ἄρθρου 5 παρ.1 τοῦ Συντάγματος ὁρίζει ὅτι «καθένας ἔχει δικαίωμα νά ἀναπτύσσει ἐλεύθερα τήν προσωπικότητα του καί νά συμμετέχει στήν κοινωνική, οἰκονομική καί πολιτική ζωή τῆς Χώρας, ἐφόσον δέν προσβάλλει τά δικαιώματα τῶν ἄλλων καί δέν παραβιάζει τό Σύνταγμα ἤ τά χρηστά ἤθη».

Μακαριώτατε ἅγιε Πρόεδρε,
Ἅγιοι Συνοδικοί,

Διά τοῦ παρόντος προσεπάθησα νά προσεγγίσω τό πολύ σπουδαῖο αὐτό θέμα τῆς ἀφαιρέσεως ὀργάνων τοῦ ἀνθρωπίνου σώματος ἀπό ἀπόψεως Ὀρθοδόξου Χριστιανικῆς Ἀνθρωπολογίας, διότι τοῦτο ἔχει εὖρος καί βάθος μέγα.

Ταπεινῶς καί εὐσεβάστως προτείνω νά μή κλείσωμεν τό καίριον τοῦτο ζήτημα μόνον μέ τήν κυκλοφορίαν τῆς ἐν θέματι ὑπ΄ἀριθ.4035/1778/26-9-2013 Συνοδικῆς Ἐγκυκλίου, ἀλλά νά τό ἐρευνήσωμεν εἰς βάθος καί μέ τά ὡς ἄνω δεδομένα. Παρακαλῶ νά ἀνατεθῇ εἴς τινα Σεβ.Συνοδικόν  Σύνεδρον  ἡ σύνταξις τεκμηριωμένης μελέτης μέ τά δεδομένα τῆς Ὀρθοδόξου Χριστιανικῆς Ἀνθρωπολογίας-διότι αὐτή κυρίως μᾶς ἀφορᾶ ὡς Ἐκκλησία-καί ὑπό τό πρῖσμα αὐτῆς νά μελετηθῇ τό θέμα τοῦ «ἐγκεφαλικοῦ θανάτου», τό «κλινικά νεκρός»,  ὁ καρδιακός θάνατος καί τό θέμα τῆς ἀφαιρέσεως ζωτικῶν ὀργάνων.  

Προσωπικῶς ἱκανοποιήθην τά μέγιστα ἐκ τῆς προσεγγίσεως τῶν ὡς ἄνω θεμάτων ὑπό τῆς ἐν Ἀμαρουσίῳ «Ἑστίας Πατερικῶν Μελετῶν» καί δή ἐκ τῆς ὑπό εἰδικῶν ἐπιστημόνων αὐτῆς ὑποβολῆς Αἰτήσεως-Ἀναφορᾶς καί Γνωμοδοτήσεως τῇ Ἱερᾷ ἡμῶν Συνόδῳ, εἰς τά ὁποῖα κείμενα τοποθετοῦνται, ὡς λέγουν, «ἐπί τῶν ἐγειρομένων μειζόνων καί ἀνυπερβλήτων ζητημάτων, οὐ μόνον βιοηθικῆς, ἀλλά καί νομιμότητος». Καλόν καί ὠφέλιμον  εἶναι νά ἀκουσθῇ καί αὐτή ἡ φωνή τῶν εὐσεβῶν  ἐπιστημόνων.

Ταῦτα καταθέτων εὐλαβῶς ἐπί τοῦ ἐπικαίρου καί σοβαρῶς ἀπασχολοῦντος τό Ὀρθόδοξον  Χριστεπώνυμον Πλήρωμα ζητήματος τούτου, παρακαλῶ ὅπως τό θέμα τοῦτο, ἀφοῦ τύχῃ τῆς δεούσης ἐπεξεργασίας, τεθῇ ἐνώπιον τοῦ Σεπτοῦ Σώματος τῆς Ἱεραρχίας (ΙΣΙ) διά τά περαιτέρω.

Ἐπί δέ τούτοις ὑποσημειούμενος εὐλαβῶς διατελῶ,       

Μετά βαθυτάτου σεβασμοῦ

Ὁ Μητροπολίτης

†Ὁ Κυθήρων Σεραφείμ