Γράφει ο Γιάννης Φαρδούλης
Η υποθαλάσσια ανασκαφή του ναυαγίου του «Μέντωρ»
ήταν πραγματικά επιτυχής φέτος. Στα περισσότερα από τα νέα είδη που ανασύρθηκαν
διαπιστώθηκε πως αποτελούσαν προσωπικά είδη των επιβατών και του πληρώματος.
Βρέθηκε αρκετά μεγάλος αριθμός νομισμάτων,
τουλάχιστο δύο αρχαία ασημένια νομίσματα τα οποία ήταν αρχαϊκό υλικό και είχαν
αποκτηθεί από τον Λόρδο Έλγιν, τους επιβάτες ή το πλήρωμα. Συν δύο χρυσά
νομίσματα, νομίσματα εν χρήσει την περίοδο μετά το 1700.
Άλλα νομίσματα επίσης ανακαλύφθηκαν αλλά
απαιτείται συντήρηση προτού ταυτοποιηθούν. Μερικά από αυτά μπορεί να είναι
αρχαία.
Ανακαλύπτοντας τρία αρχαία νομίσματα στο ναυάγιο
πέρυσι, θεωρήθηκε γεγονός στα διεθνή μέσα ενημέρωσης, προκαλώντας ερωτήματα τι
άλλες αρχαιότητες ο Λόρδος Έλγιν μετέφερε, πέρα από τα κιβώτια των μαρμάρων /
γλυπτών του Παρθενώνα. Ίσως υπάρξουν περισσότερα ερωτήματα από τα φετινά
ευρήματα, αφού ολοκληρωθεί η συντήρηση των προσωρινά μη ταυτοποιηθέντων
νομισμάτων.
Ένα ακόμα πιστόλι ανακαλύφθηκε, ένα ρολόι τσέπης,
μια προσωπική σφραγίδα με κανόνι επάνω και χρυσή αλυσίδα, μια πίπα, δακτυλίδι,
μέρος οργάνων της ναυσιπλοΐας, μπουκάλια, μπάλες μουσκέτου (όπλου), μπάλες
κανονιών και πήλινα κεραμικά από την κουζίνα του πλοίου.
Μερικοί πιστεύουν ότι τα κανόνια στο μικρό
καστράκι (φρούριο) του Αυλέμονα ήταν από το «Μέντωρ». Πήραμε δύο μπάλες
κανονιού από το ναυάγιο φέτος και τις βάλαμε στα κανόνια και φάνηκε καθαρά πως
τα τέσσερα κανόνια του «Μέντωρ» ήταν μικρότερα.
Σύντομο ιστορικό
Το «Μέντωρ» ήταν ένα μικρό μπρίκι, μεταφέροντας 16
κιβώτια των γλυπτών του Παρθενώνα και ένα μαρμάρινο θρόνο καθ’ οδόν προς Μάλτα για
το Ηνωμένο Βασίλειο που βυθίστηκε στον Αυλέμονα στα Κύθηρα το Σεπτέμβρη του
1802.
Μαρτυρίες της εποχής, μας λένε πως τα 16 κιβώτια
των γλυπτών του Παρθενώνα και ο μαρμάρινος θρόνος ξαναβρέθηκαν από τους
σφουγγαράδες από τη Σύμη και την Κάλυμνο το 1802-1804. Δεν γνωρίζουμε ακόμη τι άλλο παραμένει
θαμμένο στο βυθό της θάλασσας κοντά στον Αυλέμονα.
Αυτό είναι έργο διεθνούς σπουδαιότητας, και έβαλε
τα Κύθηρα στο κέντρο των παγκόσμιων ειδήσεων πέρυσι, με πολλές ιστορίες γραμμένες
για το θέμα αυτό στις ελληνικές εφημερίδες, στη τηλεόραση και το ραδιόφωνο και
εντυπωσιακές παρουσιάσεις σε περιοδικά σε πολλές διαφορετικές χώρες.
Αποκαλύπτοντας το πλοίο
Πολύ περισσότερα αποκαλύφθηκαν από το κουφάρι του
πλοίου φέτος, αποδεικνύοντας πως πολύ περισσότερο ξύλο είχε θαφτεί (και
διατηρείτο) κάτω από την άμμο. Πολλά μικρά αντικείμενα έχουν διατηρηθεί κάτω
από την άμμο, τα οποία μας υπόσχονται μελλοντικές ανασκαφικές περιόδους.
Η ομάδα μας έχει επικαλύψει την εκτεθειμένη ξυλεία
στο βυθό της θάλασσας για τώρα, έτσι ώστε οι θαλάσσιοι οργανισμοί να μην
καταστρέψουν κομμάτια από το κουφάρι που έχει διασωθεί.
Έκθεση των ευρημάτων
Μέχρι στιγμής έχουμε βρει αρκετό υλικό για μια
εξαιρετική μουσειακή έκθεση. Επιπλέον, κομμάτια από το ξύλινο κουφάρι είναι
ακόμη θαμμένα στην άμμο που μπορούν να ανελκυστούν σε κάποιο στάδιο.
Υποσχόμενοι νέα ευρήματα από τη διεθνή σπουδαιότητα λόγω των στενών σχέσεων που
δημιουργούνται μεταξύ του ναυαγίου και του Παρθενώνα, που με τη σειρά τους
ελπίζουμε να αυξήσουν το ενδιαφέρον και την ευαισθησία σχετικά με την ανάγκη
ξανανοίγματος του Αρχαιολογικού Μουσείου στη Χώρα.
Μια μικρή έκθεση μπορεί επίσης να γίνει στο Νέο
Μουσείο της Ακρόπολης, ίσως μία-δύο προθήκες με απεικονίσεις από τα ναυάγιο,
φωτογραφικό υλικό και βίντεο που να εξηγεί τη σύνδεση των Κυθήρων με τη νεώτερη
ιστορία του Παρθενώνα.
Προστασία
Πολλοί μας ρωτούν πως το ναυάγιο μπορεί να
προστατευθεί όταν η ομάδα από την Εφορεία Ενάλιων Αρχαιοτήτων δεν είναι στα
Κύθηρα, και η απάντηση περιέχει τρία στοιχεία:
α. Απαγορεύεται η κατάδυση με αυτοκαταδυτική
συσκευή χωρίς άδεια, έτσι ο νόμος ήδη προστατεύει το ναυάγιο. Έχει ζητηθεί από
το λιμενικό σώμα να παρατηρεί την περιοχή.
β. Οι ντόπιοι ψαράδες περνούν από την περιοχή
συνεχώς και αντιλαμβάνονται παράξενες μεμονωμένες κινήσεις κοντά στο ναυάγιο.
γ. Τα περισσότερα ευρήματα έχουν εντοπιστεί κάτω
από την άμμο που απαιτεί μεγάλο εξοπλισμό και θορυβώδες μηχάνημα συμπιεστή
αέρα, σωληνώσεις κ.λπ. ώστε να απομακρύνει την άμμο. Έτσι, η φύση προστατεύει
το ναυάγιο, σαν να είναι φανερό ότι κάποιος ξένος μπορεί να προσπαθήσει να
χρησιμοποιήσει μηχανήματα για ανασκαφή.
Ευχαριστίες και Αναγνωρίσεις
Ο κύριος χορηγός το 2012 ήταν το Ίδρυμα Σταύρος
Νιάρχος υποστηριζόμενο από το Ίδρυμά μου την Κυθηραϊκή Ομάδα Έρευνας, βοηθούμενο
από την Κυθηραϊκή Αδελφότητα της Αυστραλίας και το κληροδότημα Νικόλαου
Αντώνιου Αρώνη.
Ο Δρ. Δημήτρης Κουρκουμέλης είναι ο αρμόδιος
αρχαιολόγος υπεύθυνος από την Εφορεία Ενάλιων Αρχαιοτήτων και τον ευχαριστούμε
που συμπεριέλαβε αυτό το έργο στα προγράμματα της Εφορείας Αρχαιοτήτων. Η ομάδα
από την Εφορεία έφερε τεράστιο εξοπλισμό φέτος που περιλαμβάνει ένα 8.5m RIB (βάρκα κατάδυσης), ένα truck, πολλούς αεροσυμπιεστές και ένα μεγάλο αριθμό μηχανημάτων σχετικών με την
κατάδυση.
Τα μέλη της ομάδας της Εφορείας αποτελούσαν οι: Louis Mercenier, Μανώλης Τζεφρώνης, Πέτρος Τσαμπουράκης και Θεμιστοκλής Τρουπάκης, πολύ μεγάλης
εμπειρίας κυβερνήτες, δύτες και μηχανικοί και ακόμη ο αρχαιολόγος Αλέξανδρος
Τούρτας, Δημήτρης Ι. Δημητρίου και Μανώλης Κουρκουμέλης.
Εγώ και ο Scott Leimroth ήρθαμε
από την Αυστραλία για το έργο αυτό και ο Κόσμος Κορωναίος υποστήριξε φέτος από
την Αυστραλία.
Ο Άδωνις Κύρου επίσης υπήρξε ένας ένθερμος υποστηρικτής
και με εμπνευσμένη επιρροή στο έργο και τον ευχαριστούμε.
Περισσότερες πληροφορίες
Έχουμε πάρει πάρα πολλά video και φωτογραφίες που μπορεί να
χρησιμοποιηθούν στην παραγωγή ενός ντοκιμαντέρ σε κάποια φάση. Στο μεταξύ πολλά
στοιχεία μπορούν να προστεθούν στο διαδικτυακό τόπο www.Krg.org.au/mentor στους
επόμενους μήνες
